Gerekçeli Eylem Teorisi (Theory of Reasoned Action)

Paylaş:
Okuma süresi 2 dakika
  • Gerekçeli Eylem Teorisi (GET), tutumlar, niyetler ve davranışlar arasındaki ilişkileri daha iyi anlayabilmek için geliştirilmiş bir kuramdır.
  • Literatürde “Nedenli Eylem Teorisi” ve “Sebepli Eylem Teorisi” olarak da Türkçe çevrimleri de bulunmaktadır.
  • Sosyal psikoloji temelli bir teoridir.
  • Martin Fishbein ve Icek Ajzen tarafından 1975 yılında geliştirilmiştir.
  • Teorinin temel amacı irade sonucunda gerçekleşen sosyal davranışları açıklamaktır.
  • Bu teoriye göre, bir kişinin belirli bir davranışı, kişinin davranışsal niyeti ile belirlenmekte, davranışsal niyet de tutum ve subjektif (öznel) normlardan etkilenmektedir.
  • Özellikle tüketici davranışları alanında dikkat çekmiştir ve farklı ürün / hizmetlere yönelik tüketici davranışlarına açıklama getirmek için kullanılmıştır.
  • Teorinin temel kısıtı, bireyin çoğu davranışlarının iradi kontrol ile gerçekleştirdiğini varsaymasıdır. Dolayısıyla sadece niyetlerle davranışların belirleneceğini öne sürmüştür.
  • GET, spontan ve plansız davranışları açıklamada yetersiz kalmaktadır. Çünkü bu tür davranışlar bilinçli olmayabilir.
  • GET’in bir diğer varsayımı ise kişilik ve diğer sosyokültürel değişkenlerin davranışa etkisinin tutumsal ve normatif etkiler yoluyla gerçekleşmesidir.
  • GET’in bileşenleri arasındaki uyum ve modelin davranışı açıklamadaki yetkinliği farklı alanlarda farklı örneklemlerdeki birçok çalışmayla kanıtlanmıştır.
  • GET’in tanıtımının yapıldığı makale günümüzde 56 binden fazla atıfa ulaşmıştır.

 

  • Davranışsal niyetler; insanları belirli bir davranışa yönlendiren talimatlar olup, davranışın hem yönünü hem de yoğunluğunu kapsamaktadır.
  • Fishbein ve Ajzen’e göre davranışsal niyetler belirli bir yöndeki eylem kararlarıdır.
  • GET’e göre davranışsal niyetler davranışın gerçekleşmesindeki temel bileşendir ve davranışını etkileyen güdüleyici unsurları barındırmaktadır.
  • Tutumlar; kişi,nesne, kanı ya da ortamlara yönelik olumlu ya da olumsuz bir biçimde tepkide bulunma eğilimidir.
  • Öznel norm; sosyal çevrenin davranış üzerindeki etkisiyle ilgili bir kavramdır.
  • Birey için önemli olan kişiler tarafından hangi davranışın gerçekleştirilmesinin doğru olduğunu düşünmelerini algılamasıyla ilgilidir.
  • Öznel norm kişinin belirli bir davranışı gerçekleştirmesine yönelik sosyal baskı olarak da görülebilir.

Gerekçeli Eylem Teorisi’nin tüm değişkenleri ve değişkenler arasındaki ilişkiler aşağıdaki görselde sunulmuştur:

gerekçeli eylem teorisi

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir